آمله Emblica officinalis

اثر فلاونوئیدها، تانن­ها، فنول، ترپنوئیدها و ساپونین­ها

برگهای گیاه بسیار غنی از تانن­ها و فلاونوئیدها هستند. به دلیل حضور فلاونوئیدها دم کرده برگ این گیاه با دانه ­های شنبلیله برای درمان اسهال مزمن استفاده می­شود.

میوه E.officinalis تانن­ هایی دارد که به عنوان جزء اصلی و خیلی گس آن در طبیعت هستند و پتانسیل بالایی در درمان اختلالات روده­ایی مثل اسهال و اسهال خونی دارند. به علت حضور فلاونوئیدها در برگها و میوه ­های این گیاه می ­توان آنرا به عنوان آنتی اکسیدان استفاده کرد.

آزمایشات انجام شده در موسسه ایمنی شناسی Niwa در ژاپن نشان داد که E.officinalis یک جاذب قوی رادیکالهای آزاد می­باشد.

این گیاه همچنین یک تقویت کننده قوای جنسی است و همچنین به عنوان یکی از قویترین جوان کننده های قوی در طب آیورودیک مطرح شده است.  

این گیاه ماده اولیه مورد استفاده در یکی از فرمولهای گیاهی مشهور آیوروداست که chayavanprasha نامیده می­ شود و مقوی جنسی است، ممکن است به خاطر حضور ترکیبات فنولی باشد که به عنوان یک عامل تحریک کننده عمل می­کنند.

این گیاه همچنین برای سم زدایی خون از مواد شیمیایی و مضر استفاده می­ شود و حضور فنولها دلیل استفاده از این گیاه برای این منظور است زیرا فنولها به عنوان یک عامل سم زدایی عمل می­ کنند.

عصاره دانه ­ها و برگهای این گیاه در درمان دیابت استفاده می ­شود و این به دلیل حضور ترپنوئیدها در این گیاه است. در طب سنتی این گیاه به عنوان ضد التهاب و برای درمان تب استفاده می ­شده است. میوه تازه گیاه در التهاب ریه ­ها استفاده می ­شده است. ساپونین­ها و فلاونوئیدها خواص ضد التهاب دارند و این علت استفاده از این گیاه برای درمان التهاب است. آبمیوه یا عصاره میوه گیاه مخلوط شده با عسل یک درمان مفید برای تنفس دردناک مثل تنگی نفس است. یکی از استفاده ­های داروهای ترپنوئیدی بهبود عملکرد ریه است و حضور ترپنوئیدها در این گیاه دلیل استفاده این گیاه برای درمان­های تنفسی است.

آب بشقابی Centella asiatica

اثر ترپنوئیدها، فلاونوئیدها و تانن­ها

این گیاه غنی از ترپنوئیدهاست، ترکیبی که نقش بسیار فعالی در معالجه زخم ایفا می­کند و در مطالعات بالینی نشان داده شده است که تقویت پوست، افزایش غلظت آنتی­ اکسیدانها در زخم­ها و بازیابی بافتهای ملتهب را از طریق افزایش جریان خون انجام می­دهد. در طب گیاهی ترپنوئیدها به طور وسیعی برای سوختگی، پسوریازیس، ممانعت از تشکیل زخم (اسکار) پس از جراحی، بهبود از اپی زیوتومی پس از زایمان نوزاد و درمان فیستولهای خارجی استفاده می­شده است.

ترپنوئید همچنین یک ترکیب فیتوشیمیایی قلب پسند است و ممکن است به همین دلیل باشد که C.asiatica در بین بیماران با فشار خون بالا و دیابتی­ها بسیار محبوب است زیرا این گیاه به کاهش فشار خون دیاستولی کمک میکند و سطح قند خون را پایین می­آورد.

به طور سنتی این گیاه به عنوان یک چای گیاهی مصرف می­شده است یا برگها به صورت تازه خورده می­شدند. وجود ترپنوئید همچنین دلیل دیگر استفاده از این گیاه به عنوان یک جوان کننده است زیرا مشخص شده است که یک درمان بسیار مفید علیه پیری و افزایش زیبایی است.

به دلیل حضور فلاونوئیدها و تانن ها از برگهای این گیاه برای درمان اسهال استفاده می شود. مطالعه ی انجام شده روی بچه­های بیمارستانی و مرکز تحقیقات اوکلند با همکاری دانشمندان در دانشگاه Heinrich Heine آلمان نشان داد که اپی کاتکین، کوئرستین و لوتئولین که نوعی از فلاونوئیدها هستند می­توانند گسترش مایعاتی که منجر به اسهال می­شود را مهار کنند.

گلیکوزیدهای قلبی که در این گیاه وجود دارد ترکیبی است که برای کمک به درمان نارسایی احتقانی قلب و آریتمی قلبی بکار می­رود. این دلیل دیگری است که چرا این گیاه به طور گسترده و در درمان سنتی استفاده می­شود. گلیکوزیدهای قلبی توسط مهار پمپ Na⁺/K⁺ کار می­کنند. این سبب افزایش در سطح یونهای سدیم در میوسیت­ها می­شود که پس از آن منجر به افزایش سطح یونهای کلسیم می­شود. این مهار مقدار یونهای کلسیم در دسترس را برای انقباض ماهیچه­های قلب افزایش می­دهد، برون ده قلب را بهبود می­دهد و اتساع قلب را کاهش می­ دهد. 

 چریش Azadirachta indica  

اثر ترپنوئیدها، ساپونین­ها، فلاونوئیدها، تانن­ها و آلکالوئیدها

برگهای این گیاه برای درمان آبله مرغان استفاده می­شوند. به این صورت که به طور مستقیم به شکل خمیری بر روی پوست مالیده می شود یا از طریق حمام کردن در آب با برگهای این گیاه انجام می­شود. از زمان باستان برگهای این گیاه برای جلوگیری از گسترش ویروس، کاهش علائم خارجی خارش و به حداقل رساندن جای زخم استفاده می ­شده است.

A.indica منبعی از ترپنوئیدهاست که نقش مهمی در درمان زخم و اسکار ایفا می­کند. عصاره­ برگهای گیاه برای درمان بیماریهای پوستی استفاده می­شود. علاوه بر این به عنوان منبعی از آفت کشها و حشره کشهاست که به دلیل حضور ترکیب فعال آزادیراکتین است.

در هند مخلوط برگهای خشک چریش با دانه­ها برای محافظت در برابر حشرات ذخیره می­شده است.

آزادیراکتین یک نوع ترپنوئید است یا به طور ویژه یک تترانورتری ترپنوئید بسیار اکسید شده است. همچنین یک حشره کش طبیعی است و اساسا به عنوان یک antifeedant عمل می­کند و disruptor رشد و دارای سمیت قابل توجه برای حشرات است. در واقع علت استفاده از این گیاه برای از بین بردن شپش سر انسان وجود آزادیراکتین است.

روغن دانه­ ها و برگهای گیاه به طور سنتی برای دیابت استفاده می­شده است که در مطالعات جانوری تایید شده است. از تحقیق بر روی موشهای آزمایشگاهی گزارش شده بود که نیاز به انسولین آنها بین 30 تا 50 درصد کاهش یافته بود. این را می­توان با حضور ترپنوئیدها توضیح داد که عوارض مرتبط با دیابت را کاهش می­دهد و سطح گلوکز خون را پایین می­آورد.

 حضور ساپونین­ها در این گیاه دلیل دیگری است که چرا برگهای این گیاه به طور سنتی برای تمیز کردن و تصفیه خون استفاده می­شدند زیرا یکی از استفاده­های دارویی ساپونین­ها پاک کننده ملایم خون است.

برگهای این گیاه همچنین آسیب­های ناشی از رادیکال­های آزاد را در بدن توسط خنثی سازی آنها، ممانعت می­کنند، که به علت حضور فلاونوئیدها در برگهای این گیاه است، زیرا فلاونوئیدها به عنوان آنتی اکسیدان عمل می­کنند. همانطور که قبلا گفتیم آنتی اکسیدانها مولکولهای بسیار واکنشی و با ناپایداری بالا را که رادیکالهای آزاد نامیده می­شوند و هر روزه به سلولهای بدن انسان حمله می­کنند را خنثی می­کنند.

از زمان باستان در هند، پاکستان و بنگلادش از شاخه­های جوان گیاه به عنوان مسواک استفاده می­شده است، و روغن آن به عنوان یک خمیر دندان سنتی بسیار محبوب است. روغن دانه­ها ضد التهاب است و به معالجه التهاب لثه کمک می­کند، که می­تواند به علت حضور ساپونین و فلاونوئیدها باشد به عنوان دو ترکیبی که خواص ضد التهابی دارند. حضور آلکالوئیدها و ساپونین­ها در برگهای گیاه دلیل استفاده از برگهای این گیاه برای درمان فشار خون بالا است.

جویدن 8 تا 10 برگ چریش در اوایل صبح برای 24 روز بدن را در برابر بیماریهایی مثل دیابت و فشار خون بالا محافظت می­کند.

A.indica برای درمان اسهال خونی و دیگر اختلالات روده­ایی استفاده می­شود، حضور تانن­ها همچنین به معالجه زخم نیز کمک می­کند.

 مطالعه اجزای فیتوشیمیایی شش گیاه دارویی

توزیع تانن­ها، فلوباتانن­ها، ساپونین­ها، فلاونوئیدها، ترپنوئیدها، گلیکوزیدهای قلبی و آلکالوئیدها در شش گیاه دارویی که هر یک متعلق به خانواده ­های مختلفی هستند بررسی و مقایسه شدند.

 گیاهان استفاده شده شامل

 چریش (Azadirachta indica)، آب بشقابی (Sentella asiatica)، آمله (Emblica officinalis)، ختمی چینی (Hibiscus Rosa sinensis)، زلف شیطان (Imperata cylindrical)، گز روغنی (Moringa oleifera) هستند.  

آنالیز کیفی انجام شده روی هر گیاه نشان داد که تانن­ها، ساپونین­ها، فلاونوئیدها، ترپنوئیدها و آلکالوئیدها در همه گیاهان حضور داشتند. فلوباتانن­ها در C.asiatica و M.oliefera حضور داشته و در بقیه گیاهان وجود نداشت. 

گلیکوزیدهای قلبی در A.indica ، C.asiatica و L. cylindrical وجود داشت و در E.officinalis ،H.rosa sinensis و M.oliefera وجود نداشت. 

در ادامه به شرح هریک خواهیم پرداخت.

منبع:

Studies on phytochemical constituents of six Malaysian medicinal plants. Krishnaiah D.*, Devi T., Bono A. and Sarbatly R. Journal of Medicinal Plants Research Vol. 3(2), pp. 067-072, February, 2009

  چای های گیاهی که نام برده شد در واقع ده چای عالی برای کابینت گیاهان دارویی شما هستند 

 گیاه علف لیمو (Lemon grass) 

با نام علمی Cymbopogon citratus(DC) Stapf متعلق به خانواده Poaceae است. علف لیمو گیاهی است چند ساله که به صورت توده های متراکم رشد می کند. ارتفاع آن تا 8/1 متر و قطر آن به حدود 2/1 متر می رسد. دارای ساقه ایی بلند و برگهای خشن، باریک و دراز است که در صورت شکسته شدن بویی شبیه لیمو متصاعد می کند. ریشه های این گیاه به صورت افشان و کوتاه هستند و برگ های این گیاه طویل و به رنگ سبز روشن می باشند. مهمترین گونه های جنس علف لیمو عبارتند از: C.citratus  و C.flexuosus

پراکنش گیاه

علف لیمو به طور گسترده در مناطق حاره و نیمه حاره دنیا پراکنده است و بومی کشورهای هند و سریلانکا است. این گیاه به طور خودرو در ایران وجود ندارد ولی اخیرا در مناطق شمالی کشور و در برخی گلخانه ها کشت می گردد.

نیاز اکولوژیکی گیاه

علف لیمو به درجه حرارت زیاد، آبیاری منظم و نور فراوان نیاز دارد. خاک هایی با بافت لومی شنی و pH نسبتا اسیدی (5 تا 8) برای این گیاه بسیار مناسب می باشد. کاشت این گیاه در سایه باعث کاهش اسانس و چوبی شدن ساقه و پایین آمدن کیفیت گیاه میشود.

ترکیبات شیمیایی گیاه

این گیاه منبع مهم تامین اسانس مورد استفاده در صنایع غذایی و بهداشتی به عنوان طعم دهنده و معطر کننده می باشد و برای همین در صنایع دارویی نیز مورد توجه می باشد. در حال حاضر تولید سالیانه اسانس علف لیمو در جهان حدود 1300 تن می باشد. از مقدار ۱/۹۱ درصد اجزای شناسایی شده به ترتیب سیترال (۴۳/۴۹ درصد)، سیترونلال (۲۵/۳۰ درصد) و ژرانیل استات (۴۱/۶ درصد) دارای بیشترین مقدار بودند. روغن فرار به دست آمده از این گیاه که عمدتاً دارای ماده سیترال می باشد شباهت زیادی به ترکیبات اسانس با درنجبویه دارد.

این گیاه خواص ضد باکتری، ضد التهاب، ضد انگل و ضد قارچ دارد.

فواید چای علف لیمو

- تسکین اختلالات عصبی و اضطراب

- اتساع رگها و بهبود گردش خون

 - کمک به درمان فشار خون بالا

- عمل به عنوان یک ادرار آور ملایم

منابع:

 http://www.theorganicprepper.com

 زرگری علی. گیاهان دارویی. چاپ ششم. موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران. 1375.جلد چهارم. صفحه 740

  امیدبیگی، ر.، 1388. تولید و فرآوری گیاهان دارویی. جلد دوم. انتشارات آوای ظهور (فجر). صفحه 438

یزدانی داراب، رضازاده شمسعلی، شهابی نورعلی. 1382. فصلنامه گیاهان دارویی. شماره نهم. شناسایی و معرفی اجزای روغن فرار گیاه علف لیمو کاشته شده در شمال ایران